SZKAPLERZ

BŁOGOSŁAWIONEJ  DZIEWICY  MARYI

Z  GÓRY  KARMEL

 

I Rys historyczny

II Natura i charakter

III. Żywe zaangażowanie

Normy praktyczne dla Bractw Szkaplerznych

l. Nabożeństwo do Maryi w Karmelu, związane z historią i z wartościami duchowymi Zakonu Braci Błogosławionej Dziewicy Maryi z Góry Karmel, wyraża się przez Szkaplerz. Dlatego ten, kto go przyjmuje, staje się członkiem Rodziny Zakonu i zobowiązuje się do życia jego duchowością z uwzględnieniem charakteru swojego stanu życia.

 

I.  RYS  HISTORYCZNY

 

Maryjny ideał życia ewangelicznego

 

2. Zakon Braci Błogosławionej Dziewicy powstał w XII w. na Górze Karmel, w Ziemi Świętej. Grupa mnichów, pochodzących z Zachodu, zamieszkała tu, aby żyć naśladowaniem Chrystusa w Jego ziemi. Patriarcha Jerozolimy Albert, spełniając ich prośbę, nadał im jako normę życia regułę zalecającą między innymi, aby pośrodku cel została zbudowana kaplica, w której gromadziliby się na Eucharystię [1] . Mnisi poświęcili kaplicę Maryi, pragnąc związać się z Nią w szczególny sposób. Dzięki temu zostali uznani -najpierw przez wiernych, a potem oficjalnie przez Kościół - za "Braci Błogosławionej Dziewicy Maryi z Góry Karmel".

Ewangeliczna droga, czyli chrześcijańska forma życia karmelitów, zawiera w sobie głęboki rys maryjny. Maryja bowiem:

-   uwielbia Pana i raduje się z Jego wspaniałej miłości  miłosiernej (por. Łk l,46),

-   słucha i rozważa w swoim sercu wszystkie sprawy Jezusa  (por. Łk 2, 19.51),

-   utożsamia się ze swoim ludem, a szczególnie z najbardziej potrzebującymi, z ubogimi duchowo i materialnie, z zepchniętymi na margines życia ( Łk l, 39; J 2, 3),

-   trwa w modlitwie i jest otwarta na Ducha Świętego, który daje moc do wszelkiego rodzaju posługiwania apostolskiego (por. Dz 1, 14; 2, 1-4).

 

 

            W Rodzinie Karmelu

 

3. Już od dawna wierni świeccy pociągnięci takim ideałem życia i jego znamienitymi cechami, prosili o możliwość życia nim. Ich szczególna sytuacja w rodzinie i w społeczności doczesnej nie stanowiła przeszkody, aby mieli swój udział w Rodzinie Karmelu.

Zewnętrznym znakiem dopuszczenia do tej Rodziny był habit karmelitański, albo jego część. Początkowo w sposób szczególny używano płaszcza, ale bardzo szybko i to na trwałe, znakiem habitu stał się Szkaplerz.

Szkaplerz karmelitański, albo szata (używa się jeszcze wiele innych nazw w zależności od miejsca), jest jedną z najbardziej ulubionych form pobożności wiernych. Wielki rozwój nabożeństwa szkaplerznego należy wiązać z przekazaną nam przez tradycję wizją Maryi, o której wzmianki znajdują się w dokumentach przynajmniej od końca XIV w.

4. W trudnym dla Zakonu okresie zanoszono modlitwy z prośbą o pełne jego uznanie i określenie jego miejsca w Kościele. Maryja, Patronka Karmelu, odpowiedziała na te błagania ukazując się angielskiemu karmelicie św. Szymonowi Stock. Trzymała Ona w dłoni Szkaplerz i zapewniła św. Przełożonego Generalnego, mówiąc:

"To jest przywilej dla ciebie i dla twoich współbraci; każdy, kto będzie umierał w tym Szkaplerzu, zostanie zbawiony" [2] .

Później zaczęto pobożnie wierzyć, że Dziewica szybko, bo w pierwszą sobotę po śmierci, uwalnia z czyśćca karmelitów i należących do Rodziny karmelitańskiej, jeśli za życia zachowywali czystość według stanu, odmawiali modlitwy i nosili habit Karmelu. Chodzi tu o tzw. "przywilej sobotni" [3] .

            Wierni szybko zrozumieli, że przywdzianie habitu oznacza wejście do Rodziny Zakonu i Maryi. Odpowiadając na miłość Dziewicy są pewni Jej opieki w różnych trudach życia i w momencie śmierci, ufają również, że i po śmierci wstawi się za nimi Ta, która z matczyną miłością troszczy się o braci swojego Syna, "póki nie zostaną doprowadzeni do szczęśliwej ojczyzny" [4] .

W ostatnim czasie, dzięki głębszemu poznaniu naszej tradycji, będącemu owocem badań i procesu odnowy w całym Kościele, zmieniło się nastawienie do pobożności ludowej, w tym także i do nabożeństwa szkaplerznego [5] .

5. Pobożność maryjna wyrażająca się przez Szkaplerz, dzięki swej historii i ewolucji, dotyczy dziś wielu środowisk, które w różnym stopniu utożsamiają się z Rodziną karmelitańską i do niej przynależą. Obejmują one:

a)    zakonników i zakonnice,

b)    Świecki Zakon (zwany niegdyś Trzecim Zakonem),

c)    członków Bractwa Szkaplerznego,

d)        wszystkie osoby, które przyjęły Szkaplerz i żyją jego duchowością w różnych formach zrzeszania się,

e)         wszystkich, którzy przyjąwszy Szkaplerz, żyją jego duchowością, ale bez żadnej formy zrzeszania się [6] .

Wszyscy zobowiązani są do gorliwego życia maryjnością charakterystyczną dla karmelitańskiej duchowości, każdy jednak w sposób odpowiadający więzi łączącej go z wyżej wymienioną "Rodziną Maryi" [7] .

II.  NATURA  I  CHARAKTER

6. "Szkaplerz w swej istocie jest habitem. Kto go otrzymuje, zostaje na mocy jego przyjęcia związany mniej lub bardziej ściśle z Zakonem karmelitańskim" [8] . Szkaplerz (albo szata) jest miniaturowym habitem Zakonu, który, aby żyć "w naśladowaniu Jezusa Chrystusa" [9] , obrał drogę przeżywania duchowej zażyłości [10] z Maryją jako Siostrą, Matką i wzorem.

            7. Przyłączenie do Rodziny karmelitańskiej i zażyłość z Maryją nabierają w sposób zasadniczy charakteru wspólnotowego i eklezjalnego, ponieważ Maryja "pomaga swoim dzieciom, gdziekolwiek by były i w jakikolwiek sposób by żyły, znaleźć w Chrystusie drogę do domu Ojca" [11] . Dzięki temu Szkaplerz jest małym "znakiem" wielkiego ideału Karmelu: zażyłości z Bogiem i przyjaźni między uczniami.

Symbolika biblijna

8. Już w Starym Testamencie ubiór, a szczególnie płaszcz, był symbolem Bożych dobrodziejstw, opieki Opatrzności oraz mocy udzielonej człowiekowi posłanemu przez Boga.

Specjalna szata Józefa była symbolem miłości jego ojca do niego (Rdz 37, 3); płaszcz darowany przez Jonatana Dawidowi był symbolem przyjaźni (l Sm 18, 4). U Izajasza czytamy: "Ogromnie weselę się w Panu, dusza moja raduje się w moim Bogu, gdyż odział mnie szatami zbawienia i okrył płaszczem sprawiedliwości" (61, 10). Kiedy zaś Eliasz został wzięty do nieba, wówczas zrzucił swój płaszcz Elizeuszowi i w ten sposób duch mistrza przeszedł na ucznia (por. 2 Krl 2, 14).

 

9. W Nowym Testamencie nawet frędzle płaszcza Jezusa dotknięte z wiarą, przekazują dobroczynną moc (Mk 5, 25). Św. Paweł wielokrotnie przedstawia życie w Chrystusie jako przyoblekanie się w Niego (Rz 13, 14; Ga 3, 27); przyoblekanie się w uczucia Jezusa, tzn. życie chrześcijanina łaską dziecięctwa Bożego zostaje opisane przez odwołanie się do obrazu szat. Także habit zakonny, którego Szkaplerz jest częścią i symbolem, w sposób szczególny oznacza naśladowanie Chrystusa.

 

 

            W Trójcy Świętej z Chrystusem

10. Maryja, błogosławiona między niewiastami, jest arcydziełem Trójcy Świętej, która Ją do Siebie przyłączyła, doprowadzając do pełnej realizacji Jej kobiecość jako ikonę Swojej czułości i Swojej zbawczej woli [12] . Dziewica Maryja jest Tą, w której "wszystko odnosi się  do Chrystusa i od Niego zależy: mianowicie ze względu na Niego Bóg Ojciec od wieków wybrał Ją na Matkę pod każdym względem świętą, a Duch Święty przyozdobił darami, jakich nikomu innemu nie udzielił" [13] . Maryja jest dla całego Kościoła przykładem takiego "uwielbienia chwały Trójcy Przenajświętszej", do jakiego wszyscy jesteśmy powołani.

11. Szkaplerz jest symbolem oraz dziecięcym i wdzięcznym uznaniem tej misji, którą Trójca Święta zechciała powierzyć Maryi w historii zbawienia będącej "tajemnicą miłosierdzia" (l Tm 3, 16). W usta Maryi zostały włożone te oto słowa: "Przynoszę ci Szkaplerz jako rękojmię mojej opieki i miłości, jako znak tajemnicy, która ma się w tobie dokonać. Przychodzę dopełnić w tobie >przyobleczenia w Jezusa Chrystusa< (Ga 3, 27) w głębi otchłani z Ojcem i Duchem miłości, abyś była >zakorzeniona w Tym< (Kol 2, 7), który jest królewską " [14] .

 

            Pielgrzymowanie Kościoła

12. W pielgrzymce Kościoła poprzez przestrzeń i czas, a bardziej jeszcze poprzez dzieje ludzkich dusz, Maryja jest obecna jako Ta, która uwierzyła ( Łk l, 45), jako Ta, która szła naprzód w pielgrzymce wiary, uczestnicząc, jak żadne inne stworzenie, w tajemnicy Chrystusa [15] .

13. Kościół w swojej pielgrzymce wiary znajduje w Niej najlepszy dla siebie wzór. "Przykład błogosławionej Dziewicy (...) prowadzi wiernych do upodobnienia się do Matki, aby mogli lepiej upodobnić się do Syna. Wprowadza ich również w celebrowanie misterium Chrystusa z tymi samymi uczuciami i postawami, z którymi była przy swoim Synu w tajemnicy Jego narodzenia i objawienia, śmierci i zmartwychwstania. Pobudza ich także do tego, aby zachowywali troskliwie słowo Boże i rozważali je z miłością; aby z radością wychwalali Boga i składali Mu dzięki; aby służyli wiernie Bogu i bliźnim i wielkodusznie ofiarowali za nich nawet swoje życie; aby modlili się wytrwale i błagali Go z ufnością; aby byli miłosierni i pokorni; aby zachowywali prawo Pana i spełniali Jego wolę; aby miłowali Boga we wszystkim i ponad wszystko; aby czuwali w oczekiwaniu na Pana, który nadchodzi" [16] .

14. Karmel podążał tą drogą i proponował swoim członkom upodobnienie się do Maryi, aby mogli oni za Jej przykładem trwać w nieustannej zażyłości z Bogiem. W tym wstępowaniu na Górę Karmel wyróżnia się trzy stopnie: naśladowanie, zjednoczenie i upodobnienie do Maryi [17] .

III.  ŻYWE  ZAANGAŻOWANIE

15. Naśladowanie Chrystusa i Maryi, tak jak jest pojmowane i przeżywane zgodnie z charyzmatem Zakonu, staje się w Rodzinie Karmelu rzeczywistością, do której wierni dążą. Mogą w tym liczyć na pomoc i wsparcie wszystkich braci i sióstr zjednoczonych z nimi przez ten sam ideał.

            Członkowie Rodziny karmelitańskiej żyją swoimi zobowiązaniami w wielorakich formach: "na pustyni", w życiu braterskim, w apostolstwie, na drogach tego świata, pracując wszędzie z Maryją na rzecz królestwa Chrystusa.

16. Formy instytucjonalne, założone i uznane przez Zakon, przyczyniają się do uwydatnienia wspólnotowego charakteru tej Rodziny, której członkowie, pobudzani przez Ducha Świętego, pragną - w zjednoczeniu z Maryją - skierować całe życie świata ku chwale Boga.

Dlatego uczestnictwo w Rodzinie Zakonu Braci Bosych Najświętszej Maryi Panny z Góry Karmel i przyjęcie Szkaplerza jako znaku tej przynależności, dają wiernym sposobność do życia chrześcijańskiego, odznaczającego się specyficznymi cechami:

 

a) żyć jako "bracia" lub "siostry" Maryi w jedności z Karmelem, zgłębiając jego duchowość, żyjąc jego ideałem i historią, modląc się i współpracując z nim, aby przez wierność własnemu powołaniu i charyzmatowi ukazywać światu Maryję, która wszystkich obdarza Jezusem;

 

b) dawać Maryi coraz więcej miejsca w swoim życiu, starając się we własnym środowisku dochować wierności Chrystusowi zgodnie z duchem Maryi:

-    w wierze, która staje się spojrzeniem i modlitwą, przyjęciem i dialogiem z Bogiem,

-    w nadziei, która staje się dyspozycyjnością wobec Wszystkiego, tzn. wobec Boga,

-    w miłości, która oddaje się woli Pana, aby być prawdziwym darem dla bliźnich, a szczególnie dla najmniejszych i pokornych;

 

c) naśladować "Dziewicę modlącą się", która "zachowywała wszystkie te sprawy i rozważała je w swoim sercu" (por. Łk 2, 19. 51), przeznaczając jakiś czas na spotkanie z Bogiem na modlitwie, rozważając tajemnice zbawienia, uczestnicząc z wiarą w liturgii Kościoła, szczególnie zaś w Eucharystii, odmawiając każdego dnia jakąś część Liturgii Godzin albo kilka Psalmów lub Różaniec święty. Starać się żyć w taki sposób, aby dzięki trwaniu w obecności Boga żywego każdy aspekt życia stawał się modlitwą a modlitwa życiem, z rzeczywistym wypełnianiem obowiązków i prac;

d) jednoczyć się z misterium paschalnym Chrystusa także przez dobrowolne wyrzeczenia przeżywane w duchu Karmelu, wpatrując się przy tym w Maryję, której duszę przeniknął miecz (por. Łk 2, 35) i która "utrzymała wiernie swe zjednoczenie z Synem aż do krzyża, przy którym stanęła nie bez postanowienia Bożego (por. J 19, 25), najgłębiej ze swym Jednorodzonym współcierpiała i z Jego ofiarą złączyła się matczynym duchem" [18] ;

e) ukazywać miłość Boga. "Dziewica Przeczysta" bez żadnych przeszkód i zasłon ukazuje całym swoim życiem miłość Boga, która Ją ogarnia i otwiera na wszystkich ludzi. Dlatego fascynuje Ona i pociąga swoich czcicieli, strzegących serca i zmysłów, duszy i ciała w otwarciu na miłość Boga, której oczekują i poszukują we wszystkim i ponad wszystko. Wierni stają się dyspozycyjni, by przyjmować całą świętość, którą sam Bóg wnosi w relacje międzyludzkie i w miłość bliźniego, uznając wartość ciała jako "świątyni" Boga (por. l Kor 3, 16; 16, 17) oraz jako języka miłości i porozumiewania się;

f) angażować się w dzieło ewangelizacji. Ten, kto nosi Szkaplerz, utożsamia się z misją Karmelu: ma być w świecie profetycznym znakiem zjednoczenia z Bogiem, ma pracować na rzecz przyjścia królestwa Bożego przez widzialne znaki, jakimi są:

komunia, pojednanie, sprawiedliwość, troska o chorych i wrażliwość na wołanie ubogich;

 

g) popierać, na ile to możliwe, jedność braterską między członkami Bractwa przez zjazdy i spotkania, które ożywiałyby i umacniały wszystkie właściwe mu dążenia.

17. Szkaplerz jest znakiem miłości Maryi - ikony dobroci i miłosierdzia Najświętszej Trójcy. Żywe zaangażowanie jest odpowiedzią na tę miłość; jest ono zarazem owocem duchowych bogactw i darów rozlanych w sercach Jej czcicieli.

18. Dodatek:

 

NORMY  PRAKTYCZNE DLA  BRACTW  SZKAPLERZNYCH

 

 

18.1. Bractwo Szkaplerza karmelitańskiego jest zrzeszeniem wiernych, którzy dążą do doskonałej miłości w świecie zgodnie z duchem Zakonu karmelitańskiego, uczestniczą w jego życiu i mają udział w jego łaskach duchowych przez wewnętrzne zjednoczenie z Maryją w myślach, pragnieniach i czynach.

 

18.2. Do erygowania Bractwa uprawniony jest Najwyższy Przełożony Zakonu karmelitańskiego. W przypadku kościołów należących do Zakonu, zezwolenie dane przez biskupa diecezjalnego na erygowanie domu zakonnego zawiera w sobie także zezwolenie na erygowanie Bractwa [19] . Natomiast na erygowanie Bractwa przy innych kościołach czy w innych miejscach, konieczne jest pisemne pozwolenie biskupa diecezjalnego [20] .

 

18.3. Do Bractwa Szkaplerza karmelitańskiego może przyjąć osoba upoważniona do działania w imieniu Zakonu.

 

18.4. Przyjęcie do Bractwa dokonuje się przez nałożenie Szkaplerza zgodnie z własnym obrzędem zatwierdzonym przez Stolicę Świętą. Szkaplerz składa się z dwóch kawałków materiału koloru brązowego albo brunatnego, połączonych dwoma sznurkami lub tasiemkami. Przyjęcie powinno być poświadczone przez wpisanie do odpowiedniej księgi imienia wiernego oraz daty. Może być również wystawione zaświadczenie ze wskazaniem Bractwa lub kościoła, do którego się przynależy.

 

18.5. Przyjąwszy Szkaplerz, wierny jeśli chce, może zastąpić go medalikiem, mającym z jednej strony wizerunek Najświętszego Serca Jezusa, a z drugiej wizerunek Maryi. Zarówno medalik, jak i Szkaplerz mogą być później zmieniane bez nowego poświęcenia.

 

18.6. Członkowie Bractwa będą zawsze i z pobożnością nosić Szkaplerz lub medalik, jako widzialny znak ich przynależności do Maryi w Rodzinie Karmelu.

 

18.7. Członkowie Bractwa zobowiązani są do stałego poświęcania pewnego czasu na spotkanie z Bogiem na modlitwie, do częstego uczestnictwa w Eucharystii, do odmawiania jakiejś części Liturgii Godzin lub kilku Psalmów, Różańca świętego bądź innych podobnych modlitw.

 

18.8. Jeśli to możliwe, członkowie Bractwa będą uczestniczyć w okresowych spotkaniach, podczas których będą ożywiać poczucie wspólnotowej więzi, poznawać ducha Karmelu i uwrażliwiać się na potrzeby braci i sióstr, czyniąc to wszystko w zażyłej komunii z Maryją.

 

18.9. Członkowie Bractwa mogą uzyskać odpust zupełny pod zwykłymi warunkami [21] w dniu wstąpienia i w następujące święta: Najświętszej Maryi Panny z Góry Karmel (16 lipca), św. Proroka Eliasza (20 lipca), św. Szymona Stock (16 maja), św. Teresy od Dz. Jezus (l października), św. Teresy od Jezusa (15 października), Wszystkich Świętych Karmelu (14 listopada) i św. Jana od Krzyża (14 grudnia) [22] .

 

18.10. Główną uroczystością Bractwa jest wspomnienie Najświętszej Maryi Panny z Góry Karmel (16 lipca). Jego członkowie będą przeżywać je z głębokimi uczuciami miłości i wdzięczności względem Maryi, odnawiając w tym dniu swoje pobożne zaangażowanie w Jej służbę, wierność Chrystusowi i Kościołowi oraz zawierzając matczynemu Sercu Dziewicy całą Rodzinę Karmelu.