Włodzimierz Tochmański OCD
BRACTWO SZKAPLERZNE (12)
Struktura prawna i praktyczna Bractwa dzisiaj
Mówiąc o strukturze prawnej apostolstwa szkaplerznego, powinniśmy wziąć pod uwagę normy prawne z Konstytucji Zakonu Karmelitów Bosych art. 49 oraz z Przepisów Wykonawczych OCD nr 13 i 56:
Wyrażamy to również przez nabożeństwo szkaplerza świętego, uznając, że należymy do Maryi i, przybrani w Jej cnoty, ukazujemy Jej postać światu.
Do dzieł najbardziej odpowiednich dla naszego Zakonu należy zaliczyć toskę o Bractwo Najśw. Maryi Panny z Góry Karmel, którego członkowie wraz z nami przynależą do tej samej Rodziny Matki Naświętszej.
W różnorodnym apostolstwie maryjnym niech bracia prowadzą ożywioną działalność, zwłaszcza przez świadectwo własnego życia oraz nauczanie; nasze apostolstwo maryjne dokonuje się szczególnie przez propagowanie doświadczenia i nauki, jaką o Najświętszej Maryi Pannie pozostawili nam nasi święci w Karmelu, tak by Maryję Pannę przedstawić jako wzór modlitwy i łączności z Chrystusem, a Jej ewangeliczne życie jako drogę chrześcijan w pielgrzymowaniu wiary, nadziei i miłości; osiągamy to również i okazujemy przez szkaplerz Zakonu, przy pomocy którego wyrażamy też nasze poświęcenie się Maryi Pannie oraz cieszymy się Jej matczyną opieką.
Dla członków Bractwa w Kościele wydano w ostatnim czasie Normy Praktyczne dla Bractw Szkaplerza, zawarte w Obrzędzie błogosławieństwa i nałożenia Szkaplerza Najświętszej Maryi Panny z Góry Karmel, zatwierdzonym przez Kongregację Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów dnia 5.01.1996 r., a dla wersji polskojęzycznej 18.10.2000.
Ponadto w zakresie prawnym, poszczególne okręgi i prowincje zakonne opracowują i przedstawiają zgodnie z Normami do aprobaty swoje partykularne statuty, regulujące działalność bractwa istniejącego na ich terytorium.
W Polsce istnieją dwie zakonne prowincje Zakonu Karmelitów Bosych OCD (Krakowska i Warszawska) obok jednej ogólnopolskiej prowincji Zakonu Karmelitów OC. Takim partykularnym statutem jest Statut Bractwa Szkaplerznego Najświętszej Maryi Panny z Góry Karmel Krakowskiej Prowincji Zakonu Karmelitów Bosych na terenie Europy, zatwierdzony przez Definitorium Generalne OCD w dniu 14 listopada 2015 roku.
Troska Krakowskiej Prowincji Zakonu Karmelitów Bosych o wspólnoty Bractwa Szkaplerznego obejmuje terytorium tejże prowincji zakonnej w krajach europejskich oraz terytorium 16 polskich diecezji wchodzących w skład pięciu metropolii kościelnych: częstochowskiej, katowickiej, krakowskiej, lubelskiej i przemyskiej. W ich skład wchodzą diecezje: radomska, sosnowiecka, gliwicka, opolska, bielsko – żywiecka, kielecka, tarnowska, sandomierska, siedlecka, rzeszowska i zamojsko – lubaczowska. Za rozwój Bractwa Szkaplerznego w pozostałych diecezjach odpowiada Prowincja Warszawska Zakonu Karmelitów Bosych i ogólnopolska Zakonu Karmelitów.
Do erygowania Bractwa Szkaplerznego Zakonu Karmelitów Bosych w danym miejscu uprawniony jest przełożony generalny Zakonu Karmelitów Bosych. W przypadku kościołów należących do Zakonu, zezwolenie dane przez biskupa diecezjalnego na erygowanie domu zakonnego zawiera w sobie także zezwolenie na erygowanie bractwa. Natomiast na erygowanie bractwa przy innych kościołach, czy w innych miejscach, konieczne jest pisemne pozwolenie biskupa diecezjalnego.
Bractwo Szkaplerzne w parafii można erygować wówczas, gdy:
• do istniejącej w parafii Księgi przyjętych do Szkaplerza świętego jest już wpisana większa liczba osób aktualnie żyjących;
• przynajmniej kilkanaście spośród niech pragnie nie tylko nosić Szkaplerz, lecz także współtworzyć regularne Bractwo Szkaplerzne;
• osoby te zapoznały się z duchowością maryjną i karmelitańską podczas specjalnie zorganizowanych w tym celu spotkań, a także złożyły pisemne deklaracje osobistego zaangażowania w tworzenie Bractwa Szkaplerznego;
• proboszcz parafii uzyskał zezwolenie Biskupa diecezjalnego.
Po wypełnieniu wyżej wymienionych warunków Przełożony Generalny Zakonu Karmelitów Bosych eryguje bractwo.
Wstąpienie do bractwa dokonuje się po dłuższym okresie przygotowania, a także po zapoznaniu się z istotą i celami stowarzyszenia oraz przyjmowanymi na siebie obowiązkami, jak ujmuje to Dyrektorium o pobożności ludowej i liturgii. Do Bractwa Szkaplerznego może zostać przyjęty katolik, który:
a) przyjął sakramenty wtajemniczenia chrześcijańskiego i żyje według zasad wiary katolickiej,
b) postanawia wypełniać wszystkie zobowiązania brackie.
Do Bractwa Szkaplerznego może przyjąć osoba upoważniona do działania w imieniu Zakonu: moderator prowincjalny, moderator miejscowy lub inny kapłan upoważniony przez prowincjała. Takiego wymogu upoważnień nie ma, gdy ktoś przyjmuje jedynie szkaplerz Maryi bez wejścia do konkretnego bractwa. Przyjęcie do bractwa dokonuje się przez nałożenie Szkaplerza świętego zgodnie z własnym Obrzędem zatwierdzonym przez Stolicę Apostolską. Przyjęcie powinno być poświadczone przez wpisanie do Księgi przynależności do Bractwa Szkaplerznego imienia i nazwiska, daty urodzenia i adresu zamieszkania osoby oraz daty przyjęcia. Osobie przyjętej można wystawić zaświadczenie ze wskazaniem bractwa, do którego przynależy. Przyjęcie do Bractwa Szkaplerznego dokonuje się w uroczystość Najświętszej Maryi Panny z Góry Karmel (16 lipca), inne święto maryjne lub inny stosowny dzień wyznaczony przez moderatora prowincjalnego lub miejscowego.
Przynależność do bractwa ustaje wskutek:
a) wystąpienia z bractwa na podstawie pisemnej deklaracji osoby,
b) wydalenia z bractwa na podstawie pisemnej decyzji moderatora miejscowego.
Decyzję o wydaleniu z bractwa podejmuje moderator miejscowy w sytuacji rażącego naruszenia przez osobę zasad wiary katolickiej, prowadzenia działalności na szkodę bractwa lub ciężkiego i umyślnego naruszenia postanowień niniejszego statutu, po wysłuchaniu opinii animatora i uprzednim upomnieniu.
Więź lokalnego Bractwa Szkaplerznego z Krakowską Prowincją Zakonu Karmelitów Bosych wyraża się i umacnia zwłaszcza poprzez:
a) uczestnictwo w spotkaniu Rodziny Szkaplerznej w Czernej zgodnie ze Statutem § 27;
b) odwiedziny duszpasterskie (wizytację prowincjalską), które zazwyczaj przeprowadza raz na trzy lata moderator prowincjalny Bractwa Szkaplerznego, zwany dalej moderatorem prowincjalnym, lub inny karmelita bosy wyznaczony przez przełożonego prowincjalnego Krakowskiej Prowincji Zakonu Karmelitów Bosych, zwanego dalej prowincjałem. Odwiedziny składają się zazwyczaj z: Mszy Świętej, nabożeństwa szkaplerznego, spotkania z całym bractwem lokalnym, jego moderatorem miejscowym i zarządem, wglądu i podpisania księgi członków oraz kroniki. Moderator prowincjalny może przekazać swoje wskazania i sugestie dla dobrego funkcjonowania bractwa. W razie potrzeby mogą być inne odwiedziny bractwa;
c) rekolekcje dla animatorów bractwa i ich zastępców organizowane przez moderatora prowincjalnego i Sekretariat Prowincjalny Bractwa Szkaplerznego Krakowskiej Prowincji Zakonu Karmelitów Bosych, zwany dalej sekretariatem prowincjalnym;
d) Sekretariat prowincjalny.
Strukturę organizacyjną lokalnego Bractwa Szkaplerznego stanowią: moderator miejscowy, animator, zastępca animatora, kronikarz i skarbnik.
Na czele bractwa lokalnego stoi moderator. W placówkach karmelitów bosych jest nim przełożony klasztoru, w innych miejscach proboszcz parafii bądź rektor kościoła. W każdym przypadku moderatorem miejscowym może być także wyznaczony przez nich kapłan. Moderator miejscowy ma prawo przyjmowania osób do bractwa, jest odpowiedzialny za całość funkcjonowania bractwa, a w szczególności za formację duchową jego członków, zwłaszcza poprzez głoszenie konferencji na spotkaniach miesięcznych – zgodnie z programem przygotowanym przez moderatora prowincjalnego i Sekretariat Prowincjalny Bractwa Szkaplerznego – oraz przewodniczenie nabożeństwu bractwa ku czci Matki Bożej. Moderator miejscowy zatwierdza wybór animatora bractwa i jego zastępcy. Animator, jego zastępca, skarbnik i sekretarz wybierani są demokratycznie przez członków bractwa na okres trzech lat. Do wyboru konieczna jest bezwzględna większość głosów obecnych wyrażonych tajnie.
Do zadań animatora bractwa należy animowanie i koordynowanie bieżącej działalności bractwa we współpracy ze swoim zastępcą i w porozumieniu z moderatorem miejscowym. Animator – także w porozumieniu z moderatorem miejscowym – może wyznaczyć członków bractwa do pełnienia określonych funkcji i zadań w zależności od pojawiających się potrzeb.
Do zadań zastępcy animatora należy współpraca z animatorem, zastępowanie nieobecnego animatora podczas spotkań bractwa, troska o członków bractwa chorych i w podeszłym wieku oraz prowadzenie księgi przynależności do Bractwa Szkaplerznego, znajdującej się w kancelarii parafialnej bądź w archiwum kościoła. Zadaniem kronikarza jest odnotowywanie w kronice wszystkich najważniejszych wydarzeń z życia i działalności bractwa. Do obowiązków skarbnika należy zbieranie dobrowolnych datków na określoną i doraźną działalność bractwa oraz rozliczanie się z tego zadania wobec członków bractwa. Bractwo posiada własną okrągłą pieczęć. W jej centrum znajduje się herb Zakonu Karmelitów Bosych, a na linii okręgu widnieje napis: „Bractwo Szkaplerzne NMP z Góry Karmel w …..”. Pieczęcią dysponuje moderator miejscowy i animator.
We wspólnotach Bractwa liczniejszych i bardziej dynamicznych wyznaczane są także inne funkcje (bibliotekarz, ceremoniarz, kantor, webmaster, odwiedzający chorych i inne). Wspólnoty Bractwa szkaplerznego są bardzo zróżnicowane pod względem ilości (od 12 do 100 osób), wieku (zazwyczaj dorośli i starsi), zaangażowania (od biernego istnienia na terenie parafii do bardzo dynamicznego apostolstwa szkaplerznego).
W opinii księży proboszczów generalnie są wielką pomocą, chlubą i zapleczem modlitewnym dla parafii, co wystawia Karmelowi dobrą markę. Bractwa mają konkretną stałą formację, są to ludzie oddani Bogu i służbie Kościołowi lokalnemu, uformowani do głębszego życia duchowego, stają się prawdziwymi animatorami grup modlitewnych, takich jak Róże Różańcowe, grupy misyjne i charytatywne, grupy biblijne i inne. Proboszcz może zawsze liczyć na te osoby w sprawach apostolstwa modlitwy, działaniach charytatywnych i administracyjnych.
Są one też ogromnym wsparciem dla zakonnej Prowincji: duchowym i materialnym, a czasem i powołaniowym. Szerząc kult Matki Bożej Szkaplerznej i świętych Karmelu, przyczyniają się do rozpowszechniania charyzmatu karmelitańskiego, towarzyszą młodym w ich wzrastaniu i modlą się o powołania. Część animatorów wspólnot Bractwa Szkaplerznego jest w Świeckim Zakonie Karmelitów Bosych, a wiele osób dzięki Bractwu wstępuje do Świeckiego Karmelu, chcąc pogłębiać swoje życie duchowe. Wypracowywany aktualnie program formacyjny dla wspólnot Bractwa Szkaplerznego ma szansę stać się także dobrą i stałą drogą do pogłębienia formacji chrześcijańskiej, maryjnej i karmelitańskiej, dla ludzi młodych i rodzin.
Celem sekretariatu prowincjalnego jest troska o rozwój Bractwa Szkaplerznego na terenie Krakowskiej Prowincji Zakonu Karmelitów Bosych, służenie mu pomocą w zakresie formacji maryjnej i karmelitańsko–terezjańskiej, koordynacja i umacnianie więzi bractwa z Zakonem i Prowincją. Posługę w sekretariacie prowincjalnym pełnią: moderator prowincjalny i osoby przez niego zaproszone do współpracy. Moderator prowincjalny jest powoływany przez prowincjała.
Do zadań moderatora prowincjalnego należy:
• kierowanie pracą sekretariatu;
• uczestniczenie w inauguracji lokalnego Bractwa Szkaplerznego;
• współorganizowanie z moderatorem miejscowym, w miarę możliwości, tzw. niedziel szkaplerznych, podczas których moderator prowincjalny głosi kazania w kościele, przy którym istnieje bractwo, nakłada chętnym Szkaplerz oraz spotyka się z bractwem, przyjmując nowych członków;
• opieka nad nieerygowanym bractwem lokalnym i wspieranie go w rozwoju tak, by mogło być erygowane;
• prowadzenie wiosną dorocznych rekolekcji dla animatorów Bractwa Szkaplerznego i ich zastępców;
• prowadzenie jesienią, z pomocą animatorów bractwa, dorocznych rekolekcji dla Rodziny Szkaplerznej, czyli osób noszących Szkaplerz karmelitański;
• troska o powstawanie nowych bractw lokalnych;
• podejmowanie innych inicjatyw duszpasterskich na rzecz bractwa;
• poszukiwanie w dialogu z radą prowincjalną form koordynacji życia i oddziaływania apostolskiego Bractwa Szkaplerznego.
Zakres działalności sekretariatu obejmuje w szczególności:
• wydawanie i rozprowadzanie kwartalnika „Rodzina Szkaplerzna”;
• publikację i wysyłkę materiałów do formacji;
• prowadzenie korespondencji i załatwianie formalności;
• prowadzenie na bieżąco księgi przychodów i rozchodów związanych z działalnością sekretariatu i moderatora prowincjalnego;
• przechowywanie dokumentów;
• obsługę stron internetowych Rodziny Szkaplerznej Krakowskiej Prowincji Zakonu Karmelitów Bosych;
• organizowanie szycia Szkaplerzy i ich wysyłka przez sekretariat. Więcej info: Statut §§ 46-54.
Wydawane są kwartalniki „Rodziny Szkaplerznej” (marcowy, czerwcowo-lipcowy, wrześniowo-październikowy i grudniowy) w kontynuowanej formie Biblioteki Formacyjnej Rodziny Szkaplerznej w nakładzie 1,5 tys. sztuk z imprimi potest ojca prowincjała. Kwartalniki zawierają zazwyczaj trzy konferencje na najbliższe miesiące z pytaniami do dzielenia się, przeznaczone na comiesięczne spotkania wspólnot, dokumenty Kościoła i Zakonu o szkaplerzu, biografie świętych Kościoła, którzy nosili szkaplerz, artykuły i opracowania, a także nadsyłane informacje z życia poszczególnych wspólnot Bractwa i aktualności Sekretariatu Bractwa. Są one dostępne także na Internecie w formacie pdf.
Istnieje prowadzony przeze mnie codziennie profil szkaplerza karmelitańskiego na Facebooku www.facebook.com/szkaplerzkarmelitanski, współorganizuję i współadministruję inne profile na FB o nazwie: Iszkaplerz (p. Małgorzaty Porady), Bractwo Szkaplerzne (śp. Marcjusza Włodarczyka) oraz największe Bractwo Szkaplerza Świętego (Stanisława Gebauera i młodych) i kilka pomniejszych profili. Podstawowym źródłem informacji o szkaplerzu i Bractwie Szkaplerznym jest strona internetowa www.szkaplerz.pl, gdzie są podane konkretne dokumenty, historia, pytania i odpowiedzi, teksty o Maryi, kwartalniki „Rodzina Szkaplerzna” czy pomocne linki. Cdn.
Pytania do dzielenia się i dialogu:
1. Jak ważne są „Statut Bractwa Szkaplerznego” czy „Obrzęd
błogosławieństwa i nałożenia szkaplerza NMP z Góry Karmel” ?
2. Jakie są kompetencje moderatora, animatora i jego zastępcy ?
3. W jakich dziełach Prowincji Karmelu uczestniczysz ?
