SZCZEPAN T. PRAŚKIEWICZ OCD
MARYJA KARMELITAŃSKIEJ HISTORII (4)



Wszystko to wskazuje, że kaplica w Wadi na górze Karmel otrzymała formę stajni już w czasie powstawania i nigdy nie była użyta za miejsce przetrzymywania zwierząt. Jej wewnętrzny wystrój od początku symbolizował tajemnicę Bożego Macierzyństwa Maryi i narodzenie Jej Syna w stajni betlejemskiej. Potwierdzają to następujące fakty.
• W Nazarecie, w konwencie Sióstr Nazaretanek, znajduje się podobna grota upamiętniająca swym wyglądem tajemnicę stajni betlejemskiej. Nosi ona nazwę Kaplica Maryi Dziewicy. Jej twórcy wykuli w skalnych ścianach żłoby sąsiadujące z miejscem gdzie znajdował się ołtarz, również skierowany ku wschodowi. Są one na wysokości 126 cm, a więc prawie identycznej, jak wysokość żłobów w kaplicy z Wadi.
• Pustelnicy bizantyjscy osiedlili się w Wadi około 450 roku. Niewiele lat wcześniej, bo w roku 431, Sobór w Efezie nadał Maryi tytuł Theotokos – Bożej Rodzicielki. Sobór poprzedziła gorąca polemika z Nestoriuszem, patriarchą Konstantynopola, który głosił, że Maryja jest matką Chrystusa (anthropotokos), a nie matką Boga, gdyż „to, co się rodzi z ciała jest ciałem”. Kaplica w Wadi jest więc swego rodzaju wyznaniem wiary pustelników w Boże Macierzyństwo Maryi i świadectwem zmagań, które doprowadziły do oficjalnego ogłoszenia tego dogmatu.
• Interesującą ilustracją wzrostu kultu Maryi jako Matki Boga w V wieku, jak również oddziaływania proroka Eliasza na duchowość ówczesnych chrześcijan, są ceramiczne lampki oliwne pokryte greckimi napisami. Niektóre z nich zdobi słowo Theotokos, a inne Święty Eliasz. Najbardziej popularnym napisem, który na nich umieszczano, była sentencja: „Światło Chrystusa świeci wszystkim”. Pierwsze tego typu lampki pojawiły się już w IV wieku i były w użyciu na terenie całej Palestyny.
Jakkolwiek na obecnym etapie prac archeologicznych nie można tego stwierdzić naukowo, podkreślmy w podsumowaniu, że według badaczy można przyjąć za rzecz prawdopodobną, iż przybysze z Europy, którzy dali historyczny początek zakonowi karmelitańskiemu, zastali w Wadi kilku pustelników bizantyjskich żyjących samotnie w grotach. W sensie historycznym i prawnym owi dotychczasowi mieszkańcy Wadi nie tworzyli początków zakonu karmelitańskiego. Niemniej w perspektywie duchowej tradycji byli oni twórcami religijnej atmosfery tego miejsca, a także jego głębokiej chrześcijańskiej symboliki eliańskiej i maryjnej. Pustelnicy łacińscy, tj. pierwotni karmelici nie zastali w Wadi martwej ciszy i surowej, nietkniętej ludzką ręką przyrody. Przeciwnie, otrzymali niejako gotowy „dom” z całym jego „wyposażeniem”: tj. wapienną kaplicę upamiętniającą tajemnicę Theotokos, źródło biorące swoją nazwę od wielkiego proroka Eliasza, kanały wodne urządzone z wielką prostotą według wymogów życia eremickiego. Słowem, można powiedzieć, że pierwsi karmelici weszli w przygotowaną przez Bożą Opatrzność pustelniczą tradycję góry Karmel, dając jej nowego ducha i nowy kształt, a dwa główne elementy tejże tradycji, kult Maryi – Bożej Rodzicielki i kult Eliasza – proroka, uczynili filarami całej duchowej tradycji i kultury zakonu.


ZAKOŃCZENIE

W podsumowaniu tego II rozdziału naszego przedłożenia, w którym treścią naszej analizy był przekaz dokumentów historycznych (począwszy od przewodników po Ziemi Świętej, jak i zapisków poczynionych przez pielgrzymów, którzy ją nawiedzili, poprzez potwierdzenie dokumentów Stolicy Apostolskiej, tekstów prawnych i przepisów liturgicznych zakonu) i wyniki wykopalisk archeologicznych przeprowadzonych na górze Karmel, stwierdzamy, że jakkolwiek istnieją pewne różnorodne warianty tegoż przekazu, jedno jest pewne: w pierwszej połowie XIII wieku na górze Karmel powstała wspólnota zakonna karmelitów, która od wezwania swego kościoła przejęła tytulację maryjną, potwierdzoną przez Stolicę Apostolską.
W parze z tą maryjną tytulacją swego zakonu karmelici „wszystko postawili na Maryję” i nie zawiedli się. Ich maryjna tożsamość ustawicznie się pogłębiała, z czym w parze szło pogłębianie się ich maryjnego nabożeństwa, polegającego głównie na interioryzacji Jej postaw, by za Jej przyczyną osiągnąć zjednoczenie z Jezusem Chrystusem.


Pytania do dzielenia się:
1. Co było symbolem Bożego macierzyństwa Maryi w kaplicy na Górze Karmel ?
2. Na czym polegała tradycja pustelników bizantyjskich ?
3. Co oznacza, że karmelici postawili wszystko na Maryję ?