Rafał Grochowiak

Artykuł pochodzi z czasopisma "Karmel" 3/2001, Kraków 2001, s. 67-68.

Od kilku lat obie gałęzie Karmelu prowadzą wzmożoną działalność katechetyczną związaną z przygotowaniem i celebracją Jubileuszu 750 -lecia szkaplerza. W przepowiadaniu równolegle obok siebie współistnieją wątki dogmatyczne, pastoralne i duchowe. Wśród tych pierwszych szka­plerz zaliczany jest do sakramentaliów. Wielu odbiorców katechezy szka­plerznej zainteresowanych jest tym terminem teologicznym, używanym w odniesieniu do noszonej przez nich Szaty Matki Bożej. Odpowiadając na ich pytania postaram się w kilku słowach wyjaśnić czym są sakramentalia.

Sakramentalia - "są to znaki święte, które z pewnym podobień­stwem do sakramentów oznaczają skutki, przede wszystkim duchowe, a osiągają je poprzez modlitwę Kościoła. Przygotowują one ludzi do przyję­cia głównego skutku sakramentów i uświęcają różne okoliczności życia"¹. Dokument soborowy zwraca uwagę na ich podobieństwo do sakramen­tów i uświęcającą obecność wśród codzienności.

Są one ustanawiane przez Kościół dla uświęcenia pewnych w nim posług, stanów życia, najrozmaitszych okoliczności życia chrześcijań­skiego. Mogą dotyczyć potrzeb, kultury i historii ludu chrześcijańskiego określonego regionu czy epoki. Zawierają zawsze modlitwę, której często towarzyszy jakiś określony znak, jak włożenie ręki, znak krzyża czy po­kropienie wodą święconą (por. KKK1668).

Sakramentalia nie udzielają łaski Ducha Świętego na sposób sa­kramentalny, lecz przez modlitwę Kościoła uzdalniają do przyjęcia łaski i dysponują do współpracy z nią. Noszenie zatem szkaplerza i wierne na­śladowanie Maryi staje się szczególną okazją i imperatywem do więk­szego otwarcia się na łaskę Bożą i pozostawania jej wiernym przez całe życie, które "zostaje uświęcone przez łaskę wypływającą z Paschalnego Misterium Męki i Zmartwychwstania Chrystusa, z którego czerpią swoją moc wszystkie sakramenty i sakramentalia". Dzięki sakramentaliom, zwracającym naszą myśl ku temu, co święte, "niemal każde godziwe użycie rzeczy materialnych może zostać skierowane do uświęcenia czło­wieka i uwielbienia Boga" (por. KKK 1670). Jakże jest to bliskie duchowości szkaplerza karmelitańskiego, który pierwotnie stanowił fartuch okrywający tuniki zakonników i chroniący je tym samym przed zabrudze­niem podczas codziennych prac, których wykonywanie tylko pozornie zdaje się pozostawać bez znaczenia. Uświęcenie codzienności stanowi bowiem szczególną okazję do przyjmowania Ducha Świętego, który jest źródłem naszej modlitewnej zażyłości z Ojcem (por. KKK 2659).

Do sakramentaliów zalicza się konsekracje lub poświęcenia osób (opata, ksieni, panny) i rzeczy (np. kościoła, ołtarza, kielicha), co oznacza ich przeznaczenie na służbę Bożą poza tym egzorcyzmy, procesje i li­turgię pogrzebu chrześcijańskiego. Najczęściej mamy jednak do czynie­nia z benedykcjami ludzi (dzieci, chorych, wiernych podczas Eucharystii lub liturgii sakramentów), zwierząt (np. bydła), miejsc (mieszkania, warsztatu pracy, grobu) i przedmiotów służących do celów pobożnych (obraz, krzyż, medalik, różaniec) lub świeckich (pokarmy, lekarstwa, po­jazdy). Sensem tych błogosławieństw jest prośba o uświęcenie dla ludzi, ich dobytku i pracy, skierowanie uwagi wiernych na używanie dóbr do­czesnych na większą chwałę Bożą przez podejmowanie trudu stawania się świętymi w zwyczajnym codziennym życiu [1] .

Katechizm Kościoła Katolickiego podaje następujący podział sa­kramentaliów (KKK 1671-1673):

.       błogosławieństwa - każde błogosławieństwo jest uwielbieniem Boga i modlitwą o Jego dary. W Chrystusie chrześcijanie są błogosławieni przez Boga, dlatego Kościół udziela błogosła­wieństwa wzywając imienia Jezusa i czyniąc zazwyczaj znak Jego krzyża.

.       błogosławieństwa o charakterze trwałym - ich skutkiem jest poświęcenie pewnych osób Bogu oraz zastrzeżenie pewnych przedmiotów i miejsc do użytku liturgicznego (np. lektorów, akolitów).

.       egzorcyzmy - w swej prostej formie występują podczas cele­bracji chrztu. Egzorcyzmy uroczyste, nazywane wielkimi, mogą być wypowiadane tylko przez prezbitera i za zgodą biskupa.